Trong lịch sử và văn hóa Thương_(vũ_khí)

Mã Siêu và trường thương trong trò chơi Dynasty Warriors

Cây thương là một trong những binh khí lạnh lợi hại nhất trong thời cổ, nó là một trong thập bát ban binh khí và được liệt vào hàng vua của binh khí, nó từng danh trấn giang hồ, lừng lẫy qua tay nhiều nhân vật lịch sử, thương dùng trong chiến trận hiệu quả và oai hùng, các chiến tướng thường dùng thương trên lưng ngựa.

Trong lịch sử chiến tranh Trung Quốc nhiều danh tướng sử dụng thương và tạo nên danh tiếng vang dội. Trong tiểu thuyết nổi tiếng Tam Quốc diễn nghĩa, Triệu Tử Long với tài nghệ sử dụng thương điêu luyện đã một mình một ngựa cứu ấu chúa thoát khỏi hàng vạn quân Tào trong trận Trường Bản, làm đối phương phải kinh sợ khi nghe thấy tên ông trong những trận đánh về sau.

Sách sử cũng chép về một viên hổ tướng thời Tam Quốc chuyên dùng trường thương là Mã Siêu, với tài sử dụng thương, khả năng cưỡi ngựa điêu luyện đã giúp cho Mã Siêu vang danh trong chiến trận và làm đối thủ kinh hoàng khi đối đầu trên chiến địa.

Vào thời nhà Tống, có một gia đình đã đóng góp nhiều vị tướng và lập nhiều công lao to lớn cho triều đình là Dương gia tướng, đặc biệt họ được cho là đã sáng tạo ra Dương Gia thương pháp với kỹ thuật cơ bản là Hồi mã thương chuyên dùng để đánh thương trên lưng ngựa và trên mặt đất. Tướng Cao Hoài Đức vào đầu thời Bắc Tống cũng sử dụng trường thương cơ bản, từng tung hoành chiến trường Hậu Thục, Nam Đường, và Bắc Hán. Binh sĩ nhà Tống cũng được trang bị với phần lớn là thương và sóc, mâu với mũi dài bản rộng để khống chế kỵ binh Liêu, Hạ, Kim, và Nguyên. Tướng của Nam Tống là Nhạc Phi cũng sử dụng một cây thương danh tiếng mang tên "Lịch Tuyền Thương", tuy nhiên truyện "Nhạc Phi Diễn Nghĩa", hay "Thuyết Nhạc Toàn Truyện", thì dịch là "Thần Mâu" chứ không phải thần thương.

Do sự phát triển của súng trong những thế kỷ 14 - 15, nhà Minh đã không còn đưa lãnh khí vào sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, những chiến dịch với kỵ binh Mông Cổ (từ khi khai quốc đến thế cuối thế kỷ 16) và kỵ binh Mãn Châu (từ năm 1600 tới 1663), cũng như hải tặc Nhật Bản đã khiến cho giới quân sự của nhà Minh, đặc biệt là tướng Thích Kế Quang phải đưa thương vào sử dụng rộng rãi. Thương của nhà Minh có lưỡi bản rộng, vừa đâm lại vừa chém được. Hai đầu thương phổ biến nhất thời nhà Minh là "Phá Không Thương", phát triển từ mũi thương của tướng Tống, với bản rộng có khả năng chém, và "Xuyên Vân Thương", phát triển từ mũi "Hỏa Tiêm Thương" với đầu nhọn có thể đâm xuyên trọng giáp.

Qua nhiều thời kỳ phát triển, thương pháp tiếp tục được phát triển chuyên sâu, nhiều kỹ thuật đanh mới ra đời đặc biệt là được ứng dụng trong môn võ Bát Cực Quyền với đại biểu xuất sắc là "Thần thương Lý Thư Văn" (神槍李). Ngoài ra còn có Trương Cảnh Tinh với danh xưng Thần thương Trương đã sáng tác ra tuyệt kỹ "Lục hợp đại thương", Hoàng Tứ Hải cũng là một cao thủ thương pháp, được giới võ thuật tôn xưng "Thần thương Hoàng". Tổ sư Aikido Nhật BảnUeshiba Morihei cũng được cho là người tinh thông thương thuật và các môn khác.

Việt Nam, thương cũng là một trong thập bát ban binh khí từ thời cổ và được các triều đại phong kiến sử dụng để trang bị và huấn luyện cho quân đội, qua các cuộc chiến tranh, thương cùng với các binh khí khác cũng đã góp phần quan trọng vào những chiến thắng lẫy lừng trong lịch sử chiến tranh Việt Nam. Đến thời Tây Sơn thì kỹ thuật đánh thương cũng đã được phát triển như bài Độc Lư thương... Võ cổ truyền Việt Nam có nhiều bài thương. Các môn phái, võ đường có bài riêng truyền dạy rộng rãi cho võ sinh, làm phong phú nội dung huấn luyện.[2] Trong Wushu thì nhiều vận động viên Việt Nam cũng giỏi dùng thương như Thúy Hiền, Mỹ Đức.

Cây thương đi vào đời sống xã hội với thành ngữ "đơn thương độc mã", diễn tả hành động đơn độc, lẻ loi trước một việc nặng nề mà không có người hỗ trợ, giúp sức, ví như trong chiến trận, chỉ với một cây thương, một mình trên lưng ngựa, mà phải chiến đấu với một bên là đội quân hùng mạnh. Hoặc thuật ngữ "hồi mã thương" dùng để chỉ sự phản kích bất ngờ, các thuật ngữ khác có liên quan đến thương như "đao thương bất nhập, thủy hỏa bất xâm", "điểm thương", "đoản kiếm và trường thương"[3]....